Bộ môn được thành lập với tên gọi đầu tiên là Bộ môn Gia công áp lực – hàn. Sau ngày thống nhất đất nước tháng 4/1975, Thầy Trần Văn Mỹ được chuyển công tác từ Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội về Trường Đại học Bách Khoa TP. HCM, giữ chức Chủ nhiệm Bộ môn và sau
này là Chủ nhiệm Bộ môn nhiệm kỳ 1980 – 1984.
Từ ngày 07/5/1984 – 1987 đổi tên thành Cơ khí luyện kim bao gồm 2 Bộ môn là Gia công áp lực – hàn và Đúc – Luyện kim cũ và do Thầy Trương Quang Kủng làm Chủ nhiệm Bộ môn. Từ 1987 tách khỏi Bộ môn Cơ khí Luyện kim và lấy lại tên Gia công áp lực – hàn do Thầy Nguyễn Trường Thanh làm Chủ nhiệm Bộ môn với 2 nhiệm kỳ là 1987 – 1990 và 1990 – 1993.
Sau đó, Thầy Trần Đức Tuấn làm Chủ nhiệm Bộ môn từ ngày 29/12/1993 đến ngày 05/11/2002. Trong giai đoạn này, Bộ môn đã đổi tên thành Bộ môn Thiết bị và Công nghệ Vật liệu, sau đó vào ngày 20/03/2002 được đổi tên thành Bộ môn Thiết bị và Công nghệ Vật liệu Cơ khí vào ngày 28/05/2002. Tiếp đến, ngày 05/11/2002 Thầy Lưu Phương Minh sau khi đi học Tiến sĩ về và làm Chủ nhiệm Bộ môn đến tháng 10/2015. Hiện tại, do Thầy Nguyễn Thanh Hải làm Chủ nhiệm Bộ môn từ tháng 10/2015.
Bộ môn phụ trách các môn học liên quan các phương pháp tạo hình vật liệu, các phương pháp gia công không tạo phôi và công nghệ vật liệu,… các hệ đại học, sau đại học cho các ngành khoa Cơ khí. Đặc biệt đã đào tạo nhiều Tiến sĩ, NCS chuyên ngành Công nghệ tạo hình vật liệu: TS. Bùi Bá Xuân, TS. Nguyễn Trọng Hiệp.
Các lãnh vực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ liên quan: các phương pháp hàn tiên tiến như hàn siêu âm, hàn ma sát, gia công biến dạng, vật liệu kim loại, thiết bị tạo phôi,… Liên kết đào tạo và nghiên cứu với các trường: Công nghệ tạo hình bán lỏng phối hợp với trường Đại học Bách Khoa Montreal, Canada; Công nghệ Đúc thép phối hợp với trường Đại học Iwate, Nhật Bản; Công nghệ Hàn ma sát phối hợp với trường Đại học Trie, Đức…
